Dünya çapındaki çiftlerin yaklaşık olarak %17’si doğurganlık tedavilerine ihtiyaç duyar. Bu, neredeyse her 6 çiftten 1’inde kısırlık veya doğurganlık tedavilerinin gerekli olduğunu gösterir. Normal yollarla gebe kalamayan veya gebelik süreci ile ilgili sorunlar yaşayan çiftlerde, infertilite tedavileri çocuk sahibi olma konusunda yardımcı olur.
İnfertilite tedavisi için 3 temel yaklaşım tercih edilir. Hangi tedavi metodunun kullanılacağı kısırlığa neden olan faktörün tespit edilmesiyle seçilir. Kısırlık tedavisi,
- İlaç tedavisi
- Cerrahi prosedürler
- Yardımcı üreme teknikleri’ni içerebilir.
Kısırlık tedavisinde sebebe yönelik tedavi uygulanır. Diğer bir deyişle, kısırlığın tedavi edilebilmesi için öncelikle kısırlığa neden olan faktörün belirlenmesi ve buna yönelik tedavilerin planlanması gerekir. Kısırlık başlı başına bir rahatsızlık değil; bazı nedenlerle gelişmiş ve ortaya çıkmış bir sağlık problemidir. Nedenlerin saptanması ve ortadan kaldırılması, tedavinin çok büyük bir kısmını kapsar.
Günümüzde, kısırlık büyük oranda tedavi edilebilir bir sağlık problemidir. Tedavideki asıl mesele kısırlığa neden olan faktörün tespit edilip tedavi uygulanmasıdır. Böylece, gelişen yardımcı üreme tekniklerinin de katkısıyla kısırlık problemi tedavi edilebilir. Elbette, tedavinin başarı şansı oldukça değişken olduğundan doktor, tedavi öncesinde bilgilendirme yapacaktır.
Kısırlık, toplumda genellikle erkeğe özgü bir problem olarak görülür. Ancak bu doğru değildir. Kısırlık vakalarının ⅓’ü kadın; ⅓‘ü erkek ve ⅓‘ü her iki cinsiyet kaynaklıdır. Geriye kalan kısımda ise (%10) kısırlığın nedeni bilinemez veya tespit edilemez.
Kısırlık nedenleri büyük oranda bellidir. Ancak, vakaların yaklaşık olarak %10’unda kısırlığa neden olan faktörler belirlenemez. Kaynağı tespit edilemeyen kısırılığa, nedeni bilinmeyen infertilite denir. Nedeni bilinmeyen infertilite, kısırlık tedavisini oldukça önemli ölçüde güçleştirir.
İnfertilite Nedir?
Kısırlık veya tıbbi dilde infertilite, çiftlerin bir yıldan uzun süredir düzenli cinsel birlikteliğine rağmen çocuk sahibi olamadığı sağlık problemidir. Bu durumda gebeliğin oluşmasını engelleyen bir sağlık sorununun varlığı söz konusudur.
İnfertilite tanısı konulması için çiftlerin bir yıldan uzun süredir cinsel birlikteliklerin olması beklenir. Ancak kadın, 35 yaşının üzerinde ise bekleme süresi 6 aya kadar düşebilir. Bunun nedeni kadının yaşı ilerledikçe doğurganlık oranının azalmasıdır. Bu nedenle erkek veya kadın kaynaklı olması fark etmeksizin, kadının 35 yaşından daha büyük olduğu infertilite vakalarında 6 aydır deneme yapıyor olmak yeterlidir.
Kısırlık Neden Olur?
İnfertilite gebelik oluşmasını önleyecek herhangi bir sağlık sorununa işaret eder. Bu sorun erkek ya da kadın; veya her ikisi kaynaklı olabilir. Bu nedenle tedavinin birinci aşaması kısırlığa neden olan sorunun kaynağını tespit etmektir. Çoğu durumda kısırlığa neden olan faktör bellidir ancak bazen nedeni bulunamaz.
Kısırlık birden fazla nedenle oluşmuş olabilir. Çoğu durumda üreme ve cinsel sağlığı içeren sağlık problemleri veya hormonal bozukluklar, kısırlığa neden olur. Ancak kısırlığa neden olan durumlar bundan çok daha karmaşık ve fazladır. Diğer taraftan, erkek ve kadın için kısırlığa neden olan faktörler farklılık gösterir.
Kısırlığın (İnfertilite) Erkeğe Bağlı Nedenleri
Erkek infertilitesinin birçok nedeni bulunur. Bazı yaygın erkek kısırlık nedenleri şunlardır:
- Varikosel
- Hormonal Düzensizlikler
- Enfeksiyon
- Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar
- Ereksiyon Sorunlar
- Daha önce geçirilmiş ameliyatlar
- Sigara kullanımı
- Aşırı alkol kullanımı
- Diyabet gibi bazı otoimmün hastalıklar
- Çölyak
- Uzun süreli steroid kullanımı
- Testislerin aşırı sıcağa maruz kalması
- Radyasyon maruziyeti
- Obezite
Kısırlığın (İnfertilite) Kadına Bağlı Nedenleri
Tıpkı erkeklerde olduğu gibi kadın infertilitesinin birden fazla nedeni bulunur. Kısırlığın kadına bağlı nedenleri arasında en yaygın olanları şunlarıdır:
Polikistik Over Sendromu (PCOS)
Polikistik over sendromu, kadın infertilitesinin en büyük nedenlerinden biridir. Hormonal dengesizliklere bağlı olarak ortaya çıkar ve yumurtalıklarda çok sayıda iyi huylu kistin varlığı ile karakterize edilir.
Bazı Hormonal Düzensizlikler
Hormonlar üreme faaliyetlerinden vücudun diğer fonksiyonlarına kadar geniş bir alanda etki gösterirler. Kadınlarda FSH ve LH salınımını etkileyen bazı rahatsızlıklar kısırlığa neden olabilir. Bu iki hormon, yumurta üretimini ve atımını kontrol eder.
Fazla prolaktin üretimi de kadınlar için kısırlığa neden olabilir. Bu durumda östrojen üretimi azalmış ve prolaktin üretimi artmıştır. Hipofiz bezi veya alınan bazı ilaçlar ile ilgili olabilir.
Tıkalı Kanallar
Fallop tüpleri sperm ve yumurtanın buluştuğu, döllenmenin gerçekleştiği yerdir. Daha önceki bir ameliyattan kalan yapışıklık veya herhangi bir tıkanıklık, yumurtanın döllenmesini engelleyebilir. Kapalı fallop tüpleri, kısırlık ile birlikte ektopik gebeliğin de en büyük nedenlerinden biridir.
Yaş
Kadınların doğurganlıkları belirli bir yaştan sonra azalır. 35-40 yaşlarından sonra yumurta üretimi oldukça yavaşlar ve menopoz döneminde tamamen sonlanır. Bu nedenle ilerlemiş yaş kadın infertilitesinin nedeni olabilir.
Diğer bazı kadın kısırlık nedenleri şunlardır:
- Obezite
- Aşırı sigara ve alkol kullanımı
- Daha önceki ameliyatlar
- Radyasyona maruz kalmak
- Rahim yapısı ile ilgili bazı bozukluklar
- Endometriozis
- Cinsel yolla bulaşan bazı hastalıklar
İnfertilite Belirtileri Nelerdir?
Kısırlığın her iki cinsiyet için de en önemli belirtisi bir yıldan fazla korunmasız ilişkiye girilmesine rağmen gebelik oluşmamasıdır. Kısırlığın diğer belirtileri şunlardır:
- Ağrılı adet
- Hafif kanama
- Adet olmamak
- Düzensiz sıklıkta kanamalar
- Pelvik ağrı (kadınlar için)
- Ereksiyon ve sertleşme problemi
- Testislerde ağrı hissi
- Penis akıntısı
- Testislerde şişme
Erkek Kısırlık Tedavisi
Erkek kısırlık tedavisinin ana amacı, fertilite şansını artırmaktır. Tedaviler için ilaç uygulamaları ve cerrahi prosedürlerden biri tercih edilebilir. Bunun yanında tedavilere yanıt vermeyen erkek hastalarda yardımcı üreme teknikleri doğurganlığı artırabilir. Erkek kısırlık tedavisi için birkaç ana tedavi yöntemi vardır:
- Cerrahi tedavi
- İlaç Tedavisi
- Yardımcı Üreme Teknikleri
Tedavi metotlarından hangisinin seçileceği, kısırlığa neden olan faktöre göre belirlenir. Örneğin hormonal dengesizlikten kaynaklanan erkek kısırlığı için ilaç tedavisi; varikosel kaynaklı kısırlık için cerrahi tedaviler tercih edilebilir.
Erkek Kısırlığında Cerrahi Tedavi
Fizyolojik bazı faktörlerden kaynaklanan erkek infertilitesi tedavisinde cerrahi prosedürler sıklıkla kullanılır. Örneğin varikosel veya spermin iletilmesini engelleyen yapısal bir sorun varsa, kısırlığın tedavi edilmesi için cerrahi işlemlere başvurulur. Doktor, hangi tedavi seçeneğinin daha uygun olduğuna karar verecektir.
İlaç tedavisi
Üreme sistemi, bazı ana hormonlar tarafından düzenlenir ve bu hormon seviyelerindeki uzun süreli dengesizlikler, kısırlığa neden olabilir. İlaç tedavileri genellikle sperm üretimini uyarıcı hormon ilaçlarını içerir. Böylece hastanın sperm kalitesi artırılmaya çalışılır.
Yardımcı Üreme Teknikleri
Erkek kaynaklı infertilite vakalarında çoğu zaman sorun sperm kalitesidir. Düşük sperm kalitesi, daha az hareketli veya daha az sayıdaki spermler anlamına gelir. Tüp bebek tedavisi gibi yardımcı üreme teknikleri, spermin rahme transfer edilmesini sağlayabilir; yahut sperm ve yumurtanın dış ortamda döllenmesine imkan vererek fertilite şansını artırabilir.
Kadın Kısırlık Tedavisi
Kadın kısırlık tedavisi için çoğu zaman uyarıcı hormon tedavileri, cerrahi, yardımcı üreme tedavileri ve yaşam tarzı değişiklikleri kullanılır. Hangi tedavi yönteminin uygulanacağı, kısırlığa neden olan faktörün tespit edilmesine bağlıdır.
Kadın kısırlık tedavisi için, tıpkı erkeklerde de olduğu gibi, en sık başvurulan yöntem uyarıcı hormon tedavileridir. Kadın kaynaklı kısırlık vakalarının çoğu, azalmış over rezervi ile ilgilidir. Uyarıcı tedaviler, yumurta üretimini tetiklemek için kullanılır böylece uygun sayıda ve kalitede yumurta elde edilir. Diğer taraftan, yardımcı üreme tekniklerine başvurulacaksa doğurganlık şansını artırmak için çoğu durumda uyarıcı tedavilere başvurulur.
Kısırlığın bazı yaygın nedenlerini yaşam tarzı alışkanlıkları oluşturur. Aşırı sigara ve alkol kullanımı veya obezite gibi sağlık sorunları, kadın kısırlığın nedenleri arasındadır. Bu nedenle tedavilerde, bir ek yaklaşım olarak bazı yaşam tarzı alışkanlıkları yapmak gebe kalma şansını artıracaktır. Örneğin spor yapmak veya alkol-sigara kullanımı bitirmek gibi.
Kistler veya tubal tıkanıklıklar gibi bazı durumlarda gebeliğin oluşması mümkün olmaz. Bu nedenle kadın infertilite tedavisinde cerrahi prosedürlerin uygulanması gerekir. Daha önceki ameliyatlardan kalan yapışıklıklar, kistler ve tıkanıklıklar cerrahi yöntemle giderildikten sonra gebe kalma şansı artırılır.