Rahim içi araçlar, gebelikten uzun süreli korunma sağlayan ve sıklıkla kullanılan doğum kontrol yöntemi türüdür. Günümüzde daha da yaygınlaşan bu araçlar yüksek oranda koruma sağlaması ve standartlaşmış ertesi gün hapları gibi sürekli kullanıma ihtiyaç duymaması ile oldukça avantajlıdır. Üstelik bazı durumlarda tedavi amaçlı da kullanılabilirler.
Rahim İçi Araç Nedir?
Rahim içi araç, rahim içine yerleştirilen ve gebelikten yüksek oranda korunma sağlayan bakırlı veya hormonlu araçlardır. Üzerinde bulundurduğu bakır iyonları veya progesteron hormonu sayesinde istenmeyen gebelikleri engeller.
Standart bir rahim içi araç “T” şeklinde plastik materyalden üretilmiş, büyüklüğü birkaç santimetre olan ve üzerinde gebeliğin oluşmasını engelleyecek bakır iyonları veya hormonlar taşıyan doğum kontrol aparatıdır. Halk arasında spiral olarak da bilinir. Bir spiral yaklaşık olarak 5 ila 10 yıl arasında gebelikten korunma sağlar. Bu süre tercih edilen rahim içi aracın tipi ve markasına göre değişebilir. Ancak genellikle kullanılan spiraller yaklaşık 10 yıla kadar koruma sağlar.
Rahim içi araçla korunma geçici bir doğum kontrolü yöntemidir. Her ne kadar yaklaşık 10 yıl gebelikten korunma sağlasa da teknik anlamda geçici sayılır. Bunun nedeni, spiralin çıkarılmasından hemen sonra kişinin tekrar gebe kalabilecek olmasıdır. Diğer taraftan, örneğin fallop tüplerinin bağlanması kalıcı bir doğum kontrol yöntemi sayılır.
Rahim İçi Araç Çeşitleri
Rahim içi araçlar farklı tiplere sahiptir. Sıklıkla kullanılan 2 çeşit rahim içi araç bulunur. Bunlar bakırlı spiral ve hormonlu spiral olarak bilinen rahim içi araçladır. Her iki aparat da farklı durumlarda tercih edilebilir ancak gebelikten koruma oranları neredeyse aynıdır. Spiralle korunma bakır veya hormonlu spirallerin üzerinde bulunan bakır iyonları veya progesteron hormonu sayesinde olur. Bakır iyonları spermler için öldürücüdür. Diğer taraftan progesteron birkaç farklı açıdan gebeliğe engel olur.
1.Bakırlı Rahim İçi Araç
Bakırlı spiral ucunda bakır iyonu bulunduran plastik materyalden yapılmış “T” şeklindeki rahim içi araçtır. Rahim içine yerleştirildikten hemen sonra spermler için ölümcül olan bakır iyonlu salınımı yapmaya başlar ve bu sayede gebeliği engeller.
Bakırlı spiraller 2 şekilde gebeliğe engel olur:
Bakır, sperm üzerinde öldürücü etkiye sahiptir. Gebeliğin gerçekleşmesi için spermin yumurta hücresi ile birleşmesi gerekir. Ancak bakırlı spiralden salınan bakır iyonları spermleri öldürerek bu duruma engel olur. Bakırlı spirallerin koruyuculuk oranı yüksektir ancak oldukça nadiren, sperm yumurtayı dölleyebilir. Bu durumda, bakırlı spiraller, embriyonun rahme tutunmasına engel olarak gebeliğin oluşmasına engel olurlar.
2.Hormonlu Rahim içi Araç
Hormonlu rahim içi araç veya hormonlu spiral, üzerinde progesteron hormonu taşıyan ve plastik materyalden yapılmış “T” şeklindeki rahim içi aparattır. Hormonlu spiraller tıpkı ağızdan alınan doğum kontrol haplarına benzer şekilde çalışır. Progesteron hormonu yumurta üretimini baskılar, endometriumu inceltir ve rahim ağzı salgılarını arttırır.
Hormonlu spiraller 3 şekilde gebeliğe engel olur:
Progesteron hormonu yumurta üretimini baskılar. Bu sayede yetişkin bir yumurta hücresi elde etmek güçleşir ve gebelik riski bir miktar azaltılır. Diğer taraftan progesteron hormonunun endometriumu inceltmesi, embriyonun tutunmasını güçleştirerek gebeliğin oluşmasına engel olur.
Gebeliği oluşması için spermlerden bir tanesinin yumurtayı döllemesi ve döllenmiş yumurtanın (embriyo) rahim duvarına (endometrium) yerleşmesi gerekir. Hormonlu spiraller üzerinde bulunan progesteron hormonu, rahim duvarını incelterek bir embriyo oluşsa dahi yerleşmesine ve yaşamasına imkan vermez. Hormonlu spiral aynı zamanda rahim ağzı salgısını katılaştırır. Bu salgı arttığında oluşan yoğun mukus tabakası, spermlerin rahim içine ve fallop tüplerine seyahat etmesine imkan vermez. Böylece fallop tüplerine ilerleyemeyen sperm, yumurtayı dölleyemez ve gebelik engellenir.
Rahim İçi Araç Nasıl Takılır?
Çoğu kadın rahim içi araç takma konusunda endişelidir. Ancak gerçekte endişe edecek bir durum bulunmaz. İşlem kolaylıkla ofis veya klinik ortamında yapılır ve kişi herhangi bir acı hissetmez.
Doğum kontrol spiral takılırken doktor spekulum yardımıyla vajina duvarlarını genişletir ve spirali rahim ağzından rahim içine yerleştirir. Bu işlem standart bir jinekolojik muayeneye veya HPV testine benzer. Herhangi bir cerrahi işlem uygulanmaz.
Rahim içi araç takılırken şu prosedürler uygulanır:
- Doktor, kadının jinekolojik muayene masasına uzanmasını, alt kıyafetlerini çıkarmasını ve bacaklarını bir miktar açmasını söyler. Bu sırada kişi, bacakları jinekolojik muayene masasının her iki yanında “v” şeklinde bekler.
- Doktor, rahim ağzını daha iyi görebilmek ve spirali daha kolay yerleştirmek için spekulum isimli bir araç kullanır. Spekulum vajina içine yerleştirilir ve vajina duvarları her iki yana bir miktar genişletilir.
- Daha sonra özel ince ve uzun bir araç ucuna spiral yerleştirilir. Bu araç bir çeşit kabloya benzer. Doktor araç yardımı ile spekulumu rahim içine yerleştirir.
- Spekulum rahim içine yerleştirildikten sonra doktor her şeyin iyi gittiğinden ve spiralin doğru yerleştirildiğinden emin olmak için bir ultrasonografi isteyebilir.
- Spekulum doğru şekilde yerleştirildi ise kişi normal hayatına hemen dönebilir. Herhangi bir takip veya müşahede gerekmez. Tüm bu işlemler yaklaşık olarak 5-10 dakika kadar sürer.
Bazı kadınlar rahim içi araç takılırken veya standart jinekolojik muayene esnasında fazlasıyla tedirgin olabilir. Normal şartlar altında spiral takılması işlemi için herhangi bir anesteziye gerek duyulmaz. Ancak endişeli kadınlar için anestezi ile spiral takma işlemi uygulanabilir. Böyle durumlarda lokal anestezi veya sedasyon uygulanır.
Rahim İçi Araç Fiyatları
Rahim içi araç fiyatları değişkenlik gösterir. bunun nedeni birden fazla türde spiral bulunmasıdır. her kadın için uygulanacak spiralin çeşidi ve markası, fiyatlarları değiştirebilir. Doğum kontrol spirali fiyatları farklılık gösterir. Hormonlu ve bakırlı spirallerin fiyatları farklıdır. Bunun yanında hangi markanın kullanılacağı veya kadının ne tür bir doğum kontrol yöntemine ihtiyacı olduğu gibi durumlar, farklı fiyatlandırmalara yol açar. En doğru bilgiyi almak için bir klinik ile irtibata geçmek gerekir.
Rahim İçi Araç Kullanılırken Dikkat Edilmesi Gerekenler
Spiral, güvenli bir doğum kontrol yöntemidir ancak kullanırken dikkat edilmesi gereken birkaç husus konusunda bilgi sahibi olmak, olası istenmeyen durumları engellemeye yardımcı olabilir.
Spiral takılması sonrası kanama olması normaldir. Bakırlı spiraller adet dönemlerindeki kanama miktarını artırabilir. Bu nedenle normalde şiddetli adet kanaması olan kadınlar için kullanılması uygun değildir. Rahim içi araç yerleştirilirken bu konuda doktora danışmak, şiddetli kanamaları önleyebilir. Rahim içi araç uygulandıktan sonra bir miktar lekelenme tarzında kanama olması doğaldır. Bu lekelenme birkaç gün sonrasında kendiliğinden yok olur. Eğer daha şiddetli bir kanama varsa en yakın zamanda bir uzmana danışılması gerekir.
Kimi zaman, rahim içi spiral kayabilir. Kadınlarda spiral kayması için en yaygın belirtiler pelvik ağrı, ara kanamalar, kanama ve vajinal akıntıdır. En karakteristik belirti şiddetli ağrıdır. Böyle bir durumda spiralin bir uzman tarafından çıkarılması gerekir. Kaymış olan spiral düzeltilemez. Spiralin kayması aynı zamanda onun koruyuculuğunu yitirmesi anlamına gelebilir. Kaymış bir spiral artık istenmeyen gebeliklerden koruyamaz ve çıkartılması gerekir.
Rahim içi araçlar, cinsel yolla bulaşan hastalıklardan koruma sağlamaz. Bu nedenle spiral kullanan kadınların halen cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı korumasız olabileceklerinin farkında olması gerekir.
Spiral bazen enfeksiyonlara yol açabilir. Ağrılı adet dönemleri, kokulu vajinal akıntı ve pelvik ağrı enfeksiyon belirtisi olabilir. Enfeksiyon karın içine ve çevre dokulara yayılabilir. Böyle bir durumda acil müdahale gerekir.
Bakırlı spiraller ve hormonlu spiraller bazı kişiler için uygun olmayabilir. Örneğin bakır alerjisi, aşırı ve düzensiz kanaması olan kadınlara bakırlı spiraller önerilmez. Hormonlu spiraller daha iyi bir çözüm olabilir. Ne tür bir rahim içi araç kullanılacağına doktor karar verecektir.
Rahim İçi Araç Kimlere Takılır?
Rahim içi araçlar doğum kontrolü ve tedavi amaçlı olarak kullanılabilir. Çoğu zaman rahim içi araç çocuk sahibi olmak istemeyen kadınlar ve hormon tedavisi gerektiren bazı sağlık sorunları için kullanılır.
American Academy of Family Physicians’a göre, rahim içi bakırlı araç kullanımı için en uygun kadınlar tek eşli doğuran kadınlardır. Birden fazla partneri olan, pelvik inflamatuar hastalık öyküsü bulunan ve istenmeyen gebeliklerle sonuçlanabilecek yaşam tarzı olan kadınlar için bakırlı spiraller pek de uygun sayılmazlar. Rahim içi aracın takılabilmesi, uygulanabilmesi için kadının gebelik şüphesi taşımaması istenir. Bu nedenle adet gördüğü herhangi bir zaman takılabilir. Adet görmeyen kadınlar için spiral uygulamasından önce gebelik testi istenebilir.
Sıkça Sorulan Sorular
Rahim İçi Araç Kendiliğinden Çıkar Mı?
Rahim içi araç oldukça nadiren kendiliğinden çıkar. Spiral kullanan kadınların çok küçük bir kısmı iç çamaşırlarında bir spiral bulur. Çoğu durumda yer değiştirmiş veya kaymış bir spiralin doktor tarafından çıkarılması gerekir.
Rahim İçi Araç Varken Hamile Kalınır Mı?
Rahim içi araç yüksek oranda gebelikten korunma sağlar. Ancak nadiren spiral kullanırken hamile kalma riski bulunur. Bu duruma oldukça nadir olarak rastlanır. Genellikle spiralin kayması veya yanlış yerleştirilmesi ile alakalıdır.
Rahim İçi Araç Kanama Yapar Mı?
Rahim içi araç adet kanamalarının daha şiddetli olmasına neden olabilir. Diğer yandan spiralin uygulamasından hemen sonra lekelenme tarzında kanama olması da doğaldır. Bu nedenle zaten şiddetli adet kanaması olan kadınlar için rahim içi araçlara tercih edilmeyebilir.
Rahim İçi Araç Ne Zaman Takılır?
Rahim içi araç kişinin adet gördüğü herhangi bir zaman takılabilir. Bu sadece adet sırasında takılır anlamına gelmez. Spiral takılması için adetli olmak gerekmez. Adet gören kadının gebelik şüphesi bulunmadığından bu zamanlar tercih edilir. Kadın adet görmüyorsa, spiral takılmadan önce gebelik testi uygulanır.